Safavi, H. R., Golmohammadi, M. H., (2016) Scenario Analysis For Integrated Water Resources Management in The Zayandehrud Basin Emphasizing The Water Supply of The Gavkhoni Wetland under ... . Int. Conf. on World Wetlands Day, Isfahan, Iran, February 2.

تحليل سناريوهاي برنامه ريزي و مديريت جامع منابع آب در حوضه آبريز زاينده‌رود با تأکید بر تأمین حقابه تالاب گاوخونی تحت شرايط عدم قطعيت بر اساس معيارهاي عملکرد و شاخص پايداري فازي

چکیده

حوضه آبريز زاينده‌رود به دليل داشتن موقعيت و شرايط خاص در ايران مرکزي يکي از حوضه‌هاي مهم جهت مطالعات برنامه‌ريزي و مديريت جامع منابع آب مي‌باشد. قرارگرفتن اين حوضه در دو استان کشور، انتقال آب بين حوضه‌اي، شرايط متفاوت هيدرولوژيکي و اقليمي، اندرکنش آب‌هاي سطحي و زيرزميني و وجود منابع و مصارف مختلف، نمونه‌اي از پيچيدگي‌هاي اين حوضه است که لزوم تحقيقات برنامه‌ريزي و مديريت جامع منابع آب را در آن نشان مي‌دهد. هدف از اين تحقيق توسعه مدل برنامه‍ريزي حوضه زاينده‍رود و سپس تحليل چهار سناريوي: 1) ادامه روند موجود، 2) مديريت تأمين منابع آب، 3) مديريت تقاضا و 4) سناريوي توأمان با استفاده از خروجي هاي مدل و ارزيابي معيارهاي عملکرد (اطمينان پذيري در زمان و حجم، برگشت پذيري، آسيب پذيري و بيشينه کمبود) و شاخص پايداري در بخش منابع و مصارف مي‌باشد. دوره آماري انتخاب‍شده به لحاظ در دسترس بودن کليه داده‍هاي موردنياز، دربرداشتن دوره‍هاي آبي مختلف اعم از خشک، نرمال و تر و نزديک‍بودن به شرايط فعلي حوضه، يک دوره 21 ساله از سال آبي 70-1369 تا 90-1389 در نظر گرفته شده‍است؛ که 17 سال آن (از سال آبي 70-1369 تا 86-1385) جهت کاليبراسيون و 4 سال ديگر براي اعتبارسنجي مدل استفاده شده است. پس از آن سناريوهاي اشاره شده در بالا براي آينده نزديک (از سال آبي 95-1394 تا 99-1398) با درنظرگرفتن پديده تغيير اقليم در آينده و تخمين رواناب در حوضه با استفاده از مدل بارش-رواناب انفيس و بارگذاري آن‍ها در مدل برنامه‍ريزي حوضه توسعه داده‌شده‍ اند و نتايج حاصل از اجراي مدل با استفاده از معيارهاي عملکرد فازي و شاخص پايداري فازي مورد ارزيابي و تحليل قرار گرفته اند. نتايج نشان مي دهد ادامه روند موجود هرچند ممکن است در تأمين نياز کارامد باشد ولي منجر به نابودي منابع آب حوضه خواهدشد. تکيه مديريت و وضعيت کل منابع آب حوضه اعم از مخزن سد زاينده رود و آبخوان ها بر منابع آب سطحي يکي ديگر از نتايج تحليل وضعيت موجود در حوضه مي باشد. با اجراي سناريوي تأمين، اين نتيجه حاصل مي شود که با تأمين آب هرچند ممکن است قدري از مشکلات حوضه در بخش هاي مختلف منابع و مصارف به خصوص مصارف و تأمین حقابه تالاب گاوخونی کاهش يابد، اما عدم مديريت تقاضا باعث کم اثرشدن طرح هاي مربوط به آن مي شود. تأثير مديريت تقاضا در سناريوي مربوطه، حکايت از بهترشدن شرايط دارد اما نتايج نهايي نشان مي دهد که مديريت توأمان تأمين و تقاضا براي نجات منابع در حال نابودي و همچنین نجات تالاب گاوخونی در حوضه امري لازم و ضروري است. به عبارت ديگر، مديريت تأمين آب در راستاي بهبود وضعيت منابع و مصارف در حوضه امري  لازم است ولي کافي نيست. در اين راستا کاهش مصرف شرب، صنعت و کشاورزي به ترتيب به اندازه 15، 10 و 30 درصد در راستاي سناريوي مديريت تقاضا و اجراي طرح هاي کوهرنگ سه و بهشت آباد در راستاي سناريوي مديريت تأمين راهکاري است که مي تواند در يک دوره پنج ساله منجر به بهبود يا شروع بهبود پايداري منابع آب از حالت ضعيف به حالت متوسط تا خوب شود.

کلمات کلیدی

برنامه­ ریزی و مدیریت جامع منابع آب، تالاب گاوخونی، شاخص پایداری، معیارهای عملکرد.